συναισθηματική μνήμη
Οι αναμνήσεις του πως έχουμε νοιώσει στο παρελθόν αποθηκεύονται σε ένα όργανο στον εγκέφαλό μας που ονομάζεται αμυγδαλή. Έχει το μέγεθος του αμύγδαλου και βρίσκεται στο δεύτερο εγκέφαλο. Οι συναισθηματικές μνήμες που αποθηκεύονται στην αμυγδαλή μας οδηγούν να αντιδράμε αυτόματα βασισμένοι σε γεγονότα και συναισθήματα του παρελθόντος. Πολλές από αυτές τις αντιδράσεις μας όμως, δεν είναι οι καλύτερες ούτε ταιριάζουν στην κατάσταση που βιώνουμε σήμερα.
ΝΑ ΓΙΑΤΙ:
Η συναισθηματική μνήμη μπορεί να ενεργοποιηθεί από κάτι που συμβαίνει σήμερα και μοιάζει με κάτι που έχει συμβεί στο παρελθόν. Το συναίσθημα ενεργοποιείται τόσο γρήγορα, που ο τρίτος εγκέφαλος δεν προλαβαίνει να καταλάβει ότι αυτό που συμβαίνει τώρα είναι διαφορετικό από αυτό που συνέβη τότε.
Αντιδρούμε χωρίς σκέψη, εκνευριζόμαστε, φοβόμαστε, θυμώνουμε και νοιώθουμε συναισθήματα που ενεργοποιούνται από τη μνήμη του παλιού γεγονότος.
Όταν οι άνθρωποι έχουν ένα δυνατό συναίσθημα, αυτό καταγράφεται στην αμυγδαλή, μαζί με διάφορες λεπτομέρειες που συνδέονται με το γεγονός. Τα δυνατά αυτά συναισθήματα που είναι αποθηκευμένα στην αμυγδαλή, μπορεί να ενεργοποιηθούν από άλλα γεγονότα που είναι έμμεσα συνδεδεμένα ή μοιάζουν με το παλιό γεγονός και χωρίς καν εμείς να το καταλαβαίνουμε.
Η αμυγδαλή καταγράφει πολλών ειδών πληροφορίες όπως εικόνες, οσμές και ήχους και χρησιμοποιεί έναν πολύ γρήγορο μηχανισμό για να ταιριάξει τις εμπειρίες και τα ερεθίσματα του σήμερα με εμπειρίες και συναισθήματα του παρελθόντος.
Για παράδειγμα:
Ας πούμε ότι δεν αντέχεις τη μυρωδιά της φρέσκιας ασφάλτου. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή όταν ήσουν μικρός/η είχες ένα ατύχημα με το ποδήλατο και έπεσες σε ένα δρόμο που ήταν φρεσκοστρωμένος με άσφαλτο. Μπορεί να μη θυμάσαι το γεγονός αυτό, αλλά η αμυγδαλή σου το θυμάται γιατί έχει καταγραφεί εκεί, και τώρα συνδέει τη μυρωδιά της ασφάλτου με το ατύχημα.
Άλλο ένα παράδειγμα:
Ένα αγόρι όταν ήταν μικρό είχε δαγκωθεί από ένα σκύλο. Το δάγκωμα πόνεσε και το αγόρι φοβήθηκε. Το γεγονός αυτό αποθηκέυτηκε στη συναισθηματικη του μνήμη. Τώρα που είναι έφηβος, η θέα ενός σκυλιού -ακόμη και ενός ήρεμου σκυλιού- ανασύρει το συναίσθημα του φόβου και την ανυσηχίας.
Να τι είναι αυτό που συμβαίνει στον εγκέφαλο:
Όταν ο έφηβος δει το σκυλί σήμερα, ο εγκέφαλός του αυτόματα συγκρίνει την εικονα που βλέπει με την εικόνα από το παρλθόν μέσα από μια διαδρομή που ονομάζεται 'γρήγορη διαδρομή' ή 'άμεσο κύκλωμα' (fast trach circuit). Ο εγκέφαλος βρίσκει μια αποθηκευμένη εικόνα που ταιριάζει από το παρελθόν, αυτή του σκυλιού που δαγκώνει -και ενεργεοποιεί το συναίσθημα που είναι αποθηκευμένο με αυτή την εικόνα, το συναίσθημα του φόβου. Αυτό το συναίσθημα στη συνέχεια επηρεάζει τον τρόπο που ο τρίτος εγκέφαλος αντιλαμβάνεται το σκυλί που έχει μπροστά του σήμερα. Αντιδρά με ένα φόβο για τα σκυλιά χωρίς να ξέρει το γιατί.
Η εικόνα περνά από τη 'γρήγορη διαδρομή' και ενεργοποιεί ένα συναίσθημα από την αμυγδαλή. Η πληροφορία μεταφέρεται στον τρίτο εγκέφαλο μέσω μιας άλλης διαδρομής που ονομάζεται 'αργή διαδρομή'. Αν ο δεύτερος και ο τρίτος εγκέφαλος βρίσκονται σε συγχρονισμό μεταξύ τους, ο τρίτος εγκέφαλος μπορεί να πει στο δεύτερο ότι όλα είναι καλά και δεν κινδυνεύει. Ακόμη όμως και έτσι, η αρχική αντιδραση του φόβου έχει στείλει σήματα στο νευρικό σύστημα του αγοριού και έχουν αρχίσει να εκκρίνονται ορμόνες του στρες στο σώμα του.
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ ;
Η μόνη πληροφορία που πηγαίνει κατευθείας στην αμυγδαλή είναι η οσμή. Οι άλλες αισθήσεις πάνε σε ένα άλλο μέρος του εγκεφάλου, το θάλλαμο και από εκεί διανέμονται ανάλογα. Αυτός είναι ο λόγος που οι μυρωδιές μπορούν να έχουν πολύ δυνατή επίδραση στα συναισθήματα που ενεργοποιούνται.
Βέβαια, τέτοιες μνήμες δεν εμφανίζονται μόνο με τα σκυλιά. Το ίδιο συμβαίνει με όλες τις παλιές εμπειρίες μας, που περιλαμβάνουν και τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους - και μέρη και καταστάσεις που έχουν αφήσει βαθειές εντυπώσεις και συναισθήματα μέσα μας. Ένα άτομο που για παράδειγμα περπατάει ή κινήται με ένα συγκεκριμένο στυλ, μπορεί να σου ξυπνήσει το αίσθημα του φόβου επειδη κάποτε ένα άλλο άτομο που κινούταν με τον ίδιο τρόπο σου είχε κάνει bulling στο σχολείο.
Η μυρωδιά του hot dog μπορεί να σου φέρνει ναυτία επεiδή κάποτε είχες κάνει εμετό λόφω γρίπης ενώ είχες φάει ένα hot dog. Μπορεί να μη σου αρέσουν οι άνθρωποι με κόκκινα μαλλιά επειδή κάποτε κάποιοςμε κόκκινα μαλλιά σου είχε φερθεί άσχημα. Και ο κατάλογος είναι ατελείωτος...
Οι συναισθηματικές μας μνήμες μπορεί να μας κάνουν να βάζουμε σε κατηγορίες ολόκληρες ομάδες ανθρώπων βάσει συγκεκριμένων χαρακτηριστικών τους και να επηρεάζουν την ιδέα που έχουμε γι' αυτούς.
Θυμίσου μια φορά στο παρελθόν που δημιουργήθηκε μια συναισθηματική μνήμη στο μυαλό σου και αυτή η μνήμη σε επηρεάζει σήμερα, στο παρόν σου.
Μπορείς να κερδίσεις πολύ μεγάλο όφελος αν αναγνωρίζεις πως σε επηρεάζουν οι συναισθηματικές σου μνήμες και πως, αρκετές φορές, αυτές σε ελέγχουν αλλά και σε περιορίζουν. Όταν το αντιληφθείς αυτό πως γίνεται, μπορείς να ελαττώσεις σε σημαντικό βαθμό αυτούς τους άσχετους φόβους, ανησυχίες, άγχη, θυμωμένες αντιδράσεις και άλλες όχι υγιείς συμπεριφορές που δημιουργούνται από τις συναισθηματικές σου μνήμες.
Ένα ενεργητικό εργαλείο είναι η τεχνική Στοπ-Καρέ (Frezze Frame) που θα μάθουμε εδώ. Αυτό το εργαλείο μπορεί να σε βοηθήσει να διαχειριστείς τις συναισθηματικές σου μνήμες από μία πιο αντικειμενική στάση και με ισορροπία μεταξύ του 1ου, 2ου και του 3ου εγκεφάλου.
Όπως θα μάθεις αργότερα εδώ, η καρδιά σχετίζεται με το πως νοιώθουμε και με το πόσο καλά οι τρεις διαφορετικού εγκέφαλοι επικοινωνούν μεταξύ τους. Η καρδιά και ο εγκέφαλος επικοινωνούν μεταξύ τους και τα μηνύματα που στέλνουν μας επηρεάζουν με πολλούς και σημαντικούς τρόπους. Αλλά πριν πούμε περισσότερα γι' αυτό, χρειάζεται να πούμε μερικά πράγματα για το νευρικό μας σύστημα, μέσα από το οποίο ταξιδεύουν αυτά τα μηνύματα.
> Ρώτα δύο φίλους που ήταν και τί έκαναν όταν έμαθαν ότι ξεκινά η καραντίνα και δεν μπορούμε να βγούμε έξω.
> Μετά ρώτα τους τι έφαγαν πριν τρεις ημέρες.
Οι πιθανότητες είναι ότι θα τους είναι πιο εύκολο να θυμηθούν το πρώτο γεγονός. Ξέρεις γιατί; Επειδή η συναισθηματική τους αντίδραση στο πρώτο γεγονός ήταν πολύ δυνατότερη από την εμπειρία του φαγητού τους.